Argumentatio-1
Paragraaf 82vereor ne aut molestus sim vobis, iudices, aut ne ingeniis vestris videar diffidere, si de tam perspicuis rebus diutius disseram. Eruci criminatio tota, ut arbitror, dissoluta est; nisi forte exspectatis ut illa diluam quae de peculatu ac de eius modi rebus commenticiis inaudita nobis ante hoc tempus ac nova obiecit; quae mihi iste visus est ex alia oratione declamare quam in alium reum commentaretur; ita neque ad crimen parricidi neque ad eum qui causam dicit pertinebant; de quibus quoniam verbo arguit, verbo satis est negare. si quid est quod ad testis reservet, ibi quoque nos, ut in ipsa causa, paratiores reperiet quam putabat.
Vertaling
Heren rechters, ik vrees dat ik u tot last zou zijn of aan uw intelligentie lijk te twijfelen als ik nog langer zou uitweiden over dingen die zo duidelijk zijn. De hele beschuldiging van Erucius is in mijn ogen weerlegd, tenzij u verwacht dat ik die dingen ontkracht die hij mijn cliënt over verduistering voor de voeten werpt, en soortgelijke verzinsels die nieuw zijn en waar we vandaag voor het eerst over horen. Op mij wekte hij de indruk alsof hij ze uit een andere redevoering declameerde die hij voor een andere beklaagde had ingestudeerd, zo weinig pasten ze bij de aanklacht van vadermoord, en al evenmin bij degene die terechtstaat. Omdat de beschuldiging alleen met een enkel woord is gedaan, is het voldoende die met een enkel woord te ontkennen. Als hij iets voor het getuigenverhoor in reserve houdt, dan zal hij ons daar, net als bij het proces zelf, beter voorbereid vinden dan hij dacht.
diutius disseram: de alliteratie versterkt de indruk dat Cicero nog meer argumenten zou hebben, als de jury nog langer over dit punt zou willen doorgaan. Maar andere woorden die eveneens met een d- beginnen, maken duidelijk dat dat niet nodig is: dissoluta est – declamare, dus Erucius’ aanklacht is volledig ontkracht omdat hij als een schooljongen tijdens de retoricales heeft gesproken (gedeclameerd) en niet zoals bij een echte rechtszitting gepast is.
commenticiis – commentaretur: de zware alliteratie versterkt het verband tussen de verzonnen aanklacht en een slecht gemaakte declamatie in de retorenschool (zie context).
paratiores reperiet quam putabat: de alliteratie sluit dit deel van de argumentatio af en benadrukt nog eens het verschil tussen de slecht voorbereide Erucius en de zeer goed voorbereide Cicero.
de peculatu: Erucius had kennelijk gesuggereerd dat Roscius jr. zaken had achtergehouden toen het vermogen van Roscius sr. geconfisqueerd werd en dus staatseigendom werd. Een dergelijke beschuldiging zou overigens in een andere rechtbank gedaan moeten worden. Zou Erucius zich zo vergist hebben, of is dit een subtiele manier van Cicero om de aanklager nog meer de discrediteren?
commenticiis: een keer eerder, in §42, heeft Cicero hetzelfde woord gebruikt en dus expliciet gezegd dat Erucius heeft gelogen, zie ook §30 over de Titi Roscii (confingunt). Op andere plaatsen suggereert hij dit alleen maar.
declamare: het was in de retorische opleiding gebruikelijk om declamaties te houden, speeches over verzonnen en vaak zeer onwaarschijnlijke aanklachten. Hierbij was het wenselijk dat de leerling zijn belezenheid toonde door uit speeches van vroegere rechtszaken te citeren. Ook commentari verwijst op zo’n schoolcontext. Opnieuw doet Cicero het voorkomen alsof Erucius een leerling in de retorenschool is. Met deze suggesties was Cicero ook zijn argumentatio begonnen, zie §37.
ad testes reservare: na de pleidooien van aanklacht en verdediging ging men over op het ondervragen van de getuigen. Het kon een slimme tactiek zijn om hiervoor nog verrassingen achter de hand te houden.