Argumentatio-3
Paragraaf 126scriptum enim ita dicunt esse: VT AVT EORVM BONA VENEANT QVI PROSCRIPTI SVNT; quo in numero Sex. Roscius non est: AVT EORVM QVI IN ADVERSARIORVM PRAESIDIIS OCCISI SVNT. Dum praesidia ulla fuerunt, in Sullae praesidiis fuit; postea quam ab armis omnes recesserunt, in summo otio rediens a cena Romae occisus est. si lege, bona quoque lege venisse fateor. sin autem constat contra omnis non modo veteres leges verum etiam novas occisum esse, bona quo iure aut quo modo aut qua lege venierint quaero.
Vertaling
Want dit is wat men zegt dat erin staat: ‘dat de goederen verkocht moeten worden van hen die op de proscriptielijsten staan’ (waar Sextus Roscius niet onder valt) ‘of van hen die bij de bezettingstroepen van de vijand werden gedood’. Zolang er troepen waren, hoorde hij bij die van Sulla. Nadat wij de wapens hadden neergelegd, werd hij in volkomen vredestijd op de terugweg van een maaltijd gedood. Als dat met recht is gebeurd, geef ik toe dat ook zijn bezittingen legaal zijn verkocht. Maar als vaststaat dat hij in strijd met alle wetten, niet alleen de oude maar ook de nieuwe, is vermoord, dan is mijn vraag op grond van welk recht, welk gebruik of welke wet zijn bezittingen zijn verkocht.
qui proscripti sunt – qui in adversariorum praesidiis occisi sunt: twee citaten uit de proscriptie-wet.
si lege – sin autem ... novas: het alternatief wordt syntactisch sterk uitgedrukt; de optie dat alles legaal is gebeurd wordt heel beknopt weergegeven, terwijl de optie die Cicero bepleit breed wordt uitgemeten (waarbij de hoofdzaak, namelijk dat Roscius niet legaal gedood is, door de alliteratie constat contra gemarkeerd wordt).
quo iure aut quo more aut quo lege: tricolon met woorden die een vergelijkbare betekenis hebben: ius is het recht in het algemeen, mos de juridische traditie in Rome, lex de door het Romeinse volk gemaakte wetten; hetzelfde tricolon komt in §143 voor.
in Sullae praesidiis: een belangrijke punt; als vader Roscius in de burgeroorlog aan de kant van Sulla had gestaan, is het hoogst onwaarschijnlijk (en bovendien in strijd met zijn eigen wet) dat Sulla hem later op een proscriptielijst zou hebben gezet.
in summo otio: otium zal later in zijn carrière een belangrijke politieke term voor Cicero worden en de status van een staatsman aanduiden nadat hij zijn officiële ambten heeft vervuld; hier staat het woord echter als het tegendeel van oorlog en betekent het vrede.
otio: hier ‘vredestijd’; zie Pinkster s.v. otium 5.
Romae: locativus (‘in Rome’).
sin autem constat ... occisum esse: het subject van de a.c.i. (eum of Sex. Roscium) wordt niet uitgedrukt.