Exordium
Paragraaf 9His de rebus tantis tamque atrocibus neque satis me commode dicere neque satis graviter conqueri neque satis libere vociferari posse intellego. Nam commoditati ingenium, gravitati aetas, libertati tempora sunt impedimento. Huc accedit summus timor quem mihi natura pudorque meus attribuit et vestra dignitas et vis adversariorum et Sex. Rosci pericula. Quapropter vos oro atque obsecro, iudices, ut attente bonaque cum venia verba mea audiatis.
Vertaling
Ik zie in dat ik over deze zaken, zoveel in aantal en zo gruwelijk, niet passend genoeg kan spreken, niet serieus genoeg kan klagen en niet vrijmoedig genoeg kan schreeuwen. Want voor gepastheid vormt mijn bescheiden talent een beletsel, voor ernst mijn jeugd en de omstandigheden staan vrijmoedigheid in de weg. Daarbij komt nog een enorme angst, die mijn natuurlijke schuchterheid me heeft toebedeeld, en die ook komt door uw waardigheid, de kracht van de tegenstanders en de gevaren voor Sextus Roscius. Daarom bid en bezweer ik u, heren rechters, om aandachtig en welwillend naar mijn woorden te luisteren.
neque satis (3x): tricolon crescens met anaphora en climax, zie thema stijlfiguren. Het tricolon wordt in de volgende zin met zelfstandige naamwoorden herhaald. In deze drietrapsraket benadrukt Cicero hoe moeilijk de situatie voor hem is: (a) hij is niet getalenteerd genoeg om tijd zich op z'n gemak te voelen als redenaar (moeten we dat geloven?); (b) gravitas (een kenmerk van de grote politicus) heeft hij (nog) niet verworven; (c) het vrije woord is onmogelijk geworden, zie thema zelfrepresentatie.
oro atque obsecro: m.n. in zijn vroege werken is Cicero dol op zulke allitererende dubbele formuleringen.
et ... et ... et: polysyndeton, zie thema stijlfiguren. Versterkt de indruk van een oneindige hoeveelheid tegenslagen voor Cicero.
attente bonaque cum venia: refereert aan een voorschrift uit retorische handboeken hoe je in een exordium de toehoorders oplettend, makkelijk te beïnvloeden en welwillend kunt maken (attentos, dociles, benevolos facere).
libertati tempora sunt impedimento: Cicero stelt dat de vrijheid van meningsuiting in Rome bedreigd wordt, zie thema zelfrepresentatie. Zijn claim aan het begin dat het voor hem als nieuwkomer minder gevaarljk is om in zo’n situatie te spreken wordt ontkracht door de politieke interpretatie die hij aan het proces geeft. Hoe gevaarlijk de situatie voor Cicero daadwerkelijk was, is moeilijk in te schatten, zie thema politieke context.
impedimento: dativus finalis (soms 'dubbele dativus' genoemd).
pudor: 'schaamte' is vaak een gebrekkige vertaling van pudor, dat ook 'dispositie om schaamte te voelen' kan betekenen, oftewel 'fatsoen, rechtschapenheid'.
natura pudorque: 'mijn natuurlijke fatsoen' (hendiadys).